Wanneer digitaal brandt: de parallel tussen brandbestrijding en reactie op incidenten

In dit artikel stellen we een parallelle verkenning voor tussen brandbestrijding en de incidentmanagementcyclus van SANS. Het doel is om gemeenschappelijke goede praktijken en overdraagbare lessen tussen deze twee veeleisende disciplines te benadrukken.

De 6 fasen van de SANS-cyclus in incidentbeheer

1. Voorbereiding

Zelfs voordat een ramp toeslaat, investeren brandweerlieden massaal in paraatheid , waarbij ze een aantal complementaire hefbomen gebruiken:

• documentatie van technische installaties (bouwplannen, blussystemen, waterbronnen) in het gebied.

• regelmatige verkenning van gevoelige, kritieke of complexe locaties, om te anticiperen op problemen en procedures aan te passen.

• rekening houden met wegwerkzaamheden en tijdelijke ontwikkelingen, om routes te plannen en een snelle reactie te garanderen.

• regelmatige oefeningen op specifieke locaties, om teams op de proef te stellen en de coördinatie te testen in realistische scenario’s.

Bij Digital Forensics Incident Response (DFIR) is deze fase net zo cruciaal: het gaat om het definiëren van procedures, het trainen van teams, het inzetten van tools (EDR, SIEM, playbooks) en het instellen van duidelijke governance. Zonder deze voorbereiding gaat kostbare tijd verloren aan het ontdekken van de omgeving waarin de respons zal plaatsvinden.

Bij Approach Cyber kunt u zich abonneren op een DFIR-service waarbij onze experts u helpen om u op het ergste voor te bereiden. Door je van tevoren op deze service te abonneren, zijn onze teams beter voorbereid op elk incident.

2. Identificatie

Als er een alarm afgaat, gaat de incidentcommandant ter plaatse om de situatie te beoordelen:

• procedures om twijfels weg te nemen en te bevestigen dat het inderdaad om een brand of een ander echt incident gaat voordat er meer middelen worden ingezet
• De incidentcommandant, die direct met zijn eigen voertuig ter plaatse gaat, speelt in deze fase een centrale rol. Hij of zij moet de uitgangssituatie beoordelen: het risico dat de brand zich uitbreidt, de ernst van het incident, de behoefte aan versterking, enz.
• op basis van deze analyse bepaalt het zijn belangrijkste operationele prioriteiten om de acties van de teams te sturen en te coördineren zodra ze aankomen

In DFIR is dit het moment waarop abnormaal gedrag wordt gedetecteerd: waarschuwingen worden geanalyseerd en het incident wordt geclassificeerd (inbraak, malware, enz.). Dankzij een snelle en nauwkeurige identificatie kan de reactie worden gekalibreerd en kunnen fouten worden vermeden. Ook hier houden de procedures in dat er een “incident handler” wordt aangesteld die verantwoordelijk is voor het monitoren van het incident. Net als bij de brandweer is het belangrijk om niet het initiatief te nemen en ervoor te zorgen dat er slechts één persoon verantwoordelijk is voor de coördinatie.

3. Insluiting

Voordat ze het vuur blussen, moeten de brandweermannen de schade beperken. De permanente missie van de brandweerman :

• Beveiligen: het werkgebied veilig maken en de betrokkenen beschermen
• Redding: mensen en dieren in gevaar evacueren en bijstaan
• Vasthouden: de voortgang van de ramp indammen om te voorkomen dat het erger wordt
• Beschermen: behouden wat nog intact is en nevenschade beperken
• Beheersing: de bron van de brand direct aanvallen om deze te doven

Het is duidelijk dat brandweerlieden, zelfs voordat ze het vuur blussen, eerst moeten redden wat er te redden valt, het vuur moeten vasthouden om te voorkomen dat het erger wordt en moeten beschermen wat nog gezond is. Pas dan gaan we over naar de fase van brandbeheersing.

Op het gebied van cyberbeveiliging moeten DFIR-operatoren er ook voor zorgen dat hun interventie proportioneel blijft. Ze moeten voorkomen dat bewijsmateriaal onnodig wordt vernietigd (door bijvoorbeeld een bestand te wissen) en dat het werk van de onderzoekers die daarna ingrijpen, wordt belemmerd.

Dus of het nu gaat om een brand of een cyberaanval, beheersing is een evenwichtsoefening: snel handelen om te stabiliseren, maar met onderscheidingsvermogen om het onderzoek te behouden.

4. Uitroeiing

Voor brandweerlieden betekent uitroeien het rechtstreeks aanvallen van de bron om de brand onder controle te krijgen.

Het doel is niet alleen om uit te schakelen, maar om dat op een weloverwogen en passende manier te doen:

• Minimale waterdosering om nevenschade (bijv. overstroming) te beperken.

• Precieze locatie van de uitbraak: sproeien zonder te weten wat er brandt is zinloos.

• Het type brand identificeren: de methoden variëren (olie, metaal, hout) en water kan sommige gevallen verergeren.

• Aangepaste strategie: bij een gashaard de toevoer afsluiten in plaats van sproeien.

• Eindcontrole: vuur gedoofd, geen overgebleven hete plekken.

Op dezelfde manier vereist uitroeiing op het gebied van cyberbeveiliging meer dan alleen “het symptoom blokkeren”: je moet de precieze aard van de bedreiging begrijpen en de juiste technische middelen kiezen om deze te elimineren, anders loop je het risico dat je nieuwe problemen creëert die ernstiger zijn dan het oorspronkelijke incident.

5. Herstel

Voor brandweerlieden betekent herstel het terugkeren naar de normale situatie nadat de brand is geblust:

• met de hulp van deskundigen (forensische wetenschappers, ingenieurs, etc.) moet worden bepaald of de omliggende flats weer bewoond kunnen worden of dat er tijdelijke oplossingen moeten worden gevonden voor de bewoners
• CO-metingen (koolmonoxide) uitvoeren om te controleren of de lucht schoon is
• de schade aan de structuur van het gebouw beoordelen om instorting of een “over-ongeval” na de brand te voorkomen
• schoonmaak- en herstelwerkzaamheden organiseren (rook afzuigen, gebruikt water wegpompen, elektrische installaties beveiligen)
• ervoor zorgen dat de locatie veilig is voor bewoners en omwonenden

Als onderdeel van de reactie op een cyberbeveiligingsincident is de herstelfase gericht op een veilig en duurzaam herstel. De ramp is voorbij, maar het gevaar is niet per se geweken: alleen een grondige controle kan garanderen dat alles zonder risico opnieuw kan worden opgestart. Hier gaan we systemen herstellen, gegevensintegriteit controleren en versterkte monitoring instellen. Het doel: een veilig herstel, zonder terugval.

6. Geleerde lessen

Voor brandweerlieden neemt deze aanpak verschillende vormen aan:

• Na de belangrijkste gebeurtenissen wordt ter plekke een debriefing gehouden: elke deelnemer licht zijn of haar rol, acties, visie en begrip van de situatie toe,
• Feedback kan formeel worden georganiseerd na een grote operatie, om grondiger te analyseren wat er goed ging en wat er kan worden verbeterd,
• bepaalde situaties worden hergebruikt in oefeningen om teams te trainen in een continue verbeteraanpak.

DFIR is een goed moment om een rapport op te stellen, sterke en zwakke punten te analyseren en procedures en hulpmiddelen bij te werken.

In het geval van een brand of een cyberbeveiligingsincident helpt deze feedback om te voorkomen dat dezelfde fouten worden herhaald, om goede praktijken te delen en om van elke crisis een collectieve leerervaring te maken.

Conclusie

Of het nu gaat om een brand of een cyberaanval, crisismanagement is gebaseerd op universele principes: rigoureuze voorbereiding, snelle analyse, gecoördineerde actie en profiteren van ervaring.

Bij Approach Cyber stelt onze expertise op het gebied van incidentmanagement ons in staat om methodisch en effectief te reageren en tegelijkertijd internationale middelen te mobiliseren in het geval van een grote crisis. Deze operationele flexibiliteit is essentieel om een snelle en passende respons te garanderen, ongeacht de omvang of ernst van het incident.

Maar net als bij brand, waar rookmelders en brandblussers in gebouwen zijn geïnstalleerd, is het essentieel om uw informatiesystemen voor te bereiden op een aanval. Dit betekent dat je een CSIRT (Computer Security Incident Response Team) dienst moet opzetten om je te helpen bij het voorbereiden op, detecteren van, reageren op en herstellen van een aanval.

Door een abonnement te nemen op een CSIRT-service weet je zeker dat je er op de dag dat er een digitale brand uitbreekt niet alleen voor staat en dat de juiste reflexen al aanwezig zijn.

Auteurs van het artikel :

• Nicolas LINDT, adviseur cyberbeveiliging bij Approach Cyber (Zwitserland) en vrijwillig brandweerman voor het kanton Vaud (Zwitserland),
• Jean-François STENUIT, incident response specialist (DFIR – Digital Forensics & Incident Response) voor Approach Cyber (België), GCIH gecertificeerd

Gehackt? Raak niet in paniek! Handel snel met ons Cyber Emergency Team! Download en print ons spiekbriefje “In geval van nood” spiekbriefje.